wspomina
Leon Sikorski
ur. 15.01.1936
BIOGRAFIA
Pedagog, polonista, nauczyciel języka polskiego i niemieckiego w łódzkich szkołach średnich, lektor języka polskiego w Polsce i w Niemczech. Autor skryptów dla studentów-cudzoziemców i publikacji z metodyki nauczania języka polskiego. Autor "Opowieści bałódzkich". Prozaik i satyryk. Jego wspomnienia i opowiadania ukazywały się m.in w "Gazecie Wyborczej" i "Tyglu Kultury". Pierwsze lata życia spędził na ulicy Żytniej w Łodzi. Podczas "Bigla na Żytniej" w 2015 r. przedstawiony jako ostatni mieszkaniec z tej ulicy.
Więc proszę państwa urodziłem się na Bałutach. Ale są to specyficzne Bałuty, ponieważ była to dzielnica żydowska. Na ulicy Żytniej pod numerem 9, co ciekawe z punktu widzenia historycznego, ta ulica Żytnia stanowiła od 1940 roku granicę getta. Tam właśnie w roku 1940 usunięto wszystkich Polaków z tej dzielnicy i w ten sposób staliśmy się po raz pierwszy, że tak powiem, bezdomnymi tułaczami. Nie pierwszy raz, bo nasza rodzina jest chyba takim klasycznym w ogóle przykładem na taką migrację. Rodzic...
więcej
Ponieważ urodziłem się w roku 1936, więc niewiele pamiętam w ogóle z okresu dziecięcego. Ale pamiętam dokładnie pierwszy mój taki obraz, jak się domyślam, z września 1939 roku. My dzieci, moja starsza siostra i ja, lata, miesiące letnie spędzaliśmy u dziadka Lubińskiego, to jest ojciec naszej mamusi. Tam pamiętam kilka takich obrazów z początku września 1939 roku. Pamiętam, ze było bardzo dużo ludzi u dziadka, mimo że ten dom składał się z dwóch izb, no i sieni tak zwanej z kuchnią. Dzieci, jak ...
więcej
W czasie wojny, kiedy nas usunięto... W jaki sposób dokładnie opuszczaliśmy ulicę Żytnią, tego nie pamiętam, ale wiem, historycznie rzecz biorąc, że to był rok 1940. Pamiętam również, ale to już ze wspomnień z roku 45 roku, kiedy ojciec mi to wyjaśniał, kiedy miałem lat dziewięć, że był największy problem z likwidacją warsztatu szewskiego. Nie chcę tutaj opowiadać w szczegółach, chociaż mógłbym powiedzieć, co na tym warsztacie, na tym stoliku szewskim się znajdowało. Że znajdował się tam dreifus...
więcej
No i jak żyliśmy poza tym jeszcze. Pamiętam jedno i wspominam to niezwykle czule, z takim sentymentem, tego najmłodszego syna niemieckiej rodziny - Brunona. Bruno Linke miał dwóch braci, dwaj byli w Wehrmachcie, czyli wojsku niemieckim, a Bruno był najmłodszy. A ponieważ moja siostra pracowała u niego w kuchni, więc bardzo się tak moją siostrą interesował, przychodził do nas, kolegowaliśmy się. Nie pamiętam, czy on w ogóle cokolwiek mówił po polsku. Nie wiem, czy ta rodzina pochodziła z Pomorza,...
więcej
Pamiętam jeszcze dokładnie, ale to niezwykle dokładnie pamiętam, noc z 19 na 20 stycznia 1945 roku, kiedy przyszło tzw. wyzwolenie. Otóż wtedy było obowiązkowe zaciemnienie - wszystkie okna były zaciemnione. To się po niemiecku nazywa ferdunklung. Było obowiązkowe. I nagle gdzieś w środku nocy zapukał ktoś do okna. Ojciec uchylił tej ciemnej żaluzji i widzi, że stoi tam pani Linkowa. Pani Linkowa mówi po niemiecku: Herr Sikorski, die Rusen sind da, co znaczyło, że Rosjanie przyszli. A mieszkaliś...
więcej
To był maj 1945 rok. Otóż, żeby odzyskać po pierwsze mieszkanie, a po drugie ten kopytnik - bo ojciec jako szewc chciał już pracować w tej wolnej Polsce i móc zarabiać - wziął mnie 9-latka - chyba to był maj, bo pamiętam, że było bardzo ciepło - i przyjechaliśmy do Łodzi. Pamiętam ze dwie takie sceny z tej wyprawy do Łodzi. Mianowicie poszliśmy na ulicę Ogrodową, z której był widok na zbombardowane getto. Tu gdzie jest Park Śródmiejski, pierwsza nazwa Park Śledzia. Tam była ulica nad Łódką, jesz...
więcej
W każdym razie wiosną '45 roku poszliśmy do szkoły. Pamiętam, że to była oczywiście szkoła wiejska. We wsi Tarnowa, gdzie szkoła mieściła się w prywatnym domu. Była jedna izba i w tej izbie były tzw. klasy łączone, czyli pierwsza klasa była z drugą. To był jeden rząd ławek, trzecia z czwartą drugi rząd ławek. Po południu była piąta i szósta, i tak dalej. I poszedłem z siostrą do szkoły. Siostra już uczyła się w czasie wojny. Była rok albo dwa lata wyżej ode mnie, ale siedzieliśmy, że tak pow...
więcej
No i poszedłem na filologię polską. Skończyłem filologię polską w '60 roku i zacząłem pracować w łódzkich szkołach na Bałutach. Wróciłem na Bałuty, ale za mną, jako za bezdomnym człowiekiem i ofiarą tej, że tak powiem, bezdomności, człowiekiem wypędzonym z Bałut, ciągnęła się ta bezdomność. Ja miałem zameldowanie na Limanowskiego 161 i mogłem niby teoretycznie tam mieszkać. Ale nie mieszkałem tam, dlatego, że kiedy byłem w maturalnej klasie, powrócił już mój szwagier z wojska, z tej kopalni,...
więcej
Nasza rodzina już niestety nie wróciła do Łodzi. Nasza mama, mamusia bardzo bolała nad tym, że choć była weberką i miała przed sobą świetną przyszłość, przecież mogła po wojnie zostać, pracować jako tkaczka, niestety już do tego zawodu nie wróciła. Ale to, co zawdzięczamy naszym rodzicom, szczególnie mamusi, to jest właśnie język literacki. My w domu, jako jedyna wiejska rodzina, w tej wsi Aleksandrówce, mówiliśmy językiem literackim. Nasza mama nie mówiła językiem gwarowym. Oczywiście rozumiała...
więcej
Żeby wrócić do tej mojej małej ojczyzny z ulicy Żytniej, to pamiętam, że z tych zabaw, w jakich braliśmy udział z siostrą starszą, to pamiętam taką wyliczankę w języku jidysz. Mianowicie ta wyliczanka w języku jidysz brzmi tak: ene due like fake/ torbe borbe/ ósme smake/ bęc. Przed zabawą w chowanego to się liczyło. Znam jeszcze taką: entele pętele sigi siaj/ rapete papete/ knut. Kiedy urodziła nam się wnuczka i kiedy ja jako dziadek uczyłem ją tej wyliczanki entele pętele sigi siaj i usłyszał t...
więcej
A na ulicę Żytnią wróciłem w roku 2015. "Bigiel łódzki". Pani redaktor, pani dyrektor Podolska prowadziła ten "Bigiel na Żytniej". Wtedy zostałem pokazany jako ostatni żyjący mieszkaniec Żytniej. Potem poszliśmy z osobami zainteresowanymi na to podwórko, gdzie stała pompa, ręczna taka. Ona stoi do dziś oczywiście. Tam okazało się, że nikt z żyjących, oprócz mnie, się tam nie odmeldował. Ale byli tam moi uczniowie, którzy pamiętali mnie po prostu z technikum mechanicznego głów...
więcej
Wracając do języka naszej polsko-żydowskiej dzielnicy, trzeba pamiętać, że my mówiliśmy takim językiem trochę nie czysto polskim, prawda. Pamiętam, jak nasza mama zawsze mówiła do mnie: "ty się nie zadawaj z tymi szwendkami". Szwendek to taki, co szwenda się. To słowo jest jeszcze może u starszej generacji znane, a młodzi używają jeszcze słowa szwendaczek, iść na szwendaczek gdzieś, czyli tak chodzić bez celu, a wejść na szwendaczek, to wypić jakąś tam małą wódkę, czy jakieś małe piwko...
więcej
Chcę wrócić do moich ulubionych przedmiotów. Język polski lubiłem, matematykę lubiłem z tego prostego względu... Aha! Język polski lubiłem dlatego, że w pierwszej klasie mieliśmy młodą polonistkę z bujnymi blond włosami, w której się kochali wszyscy chłopcy ku zazdrości naszych koleżanek, których było dużo więcej. Dziewięćdziesiąt procent, nas było tylko dziesięć, procentowo biorąc. A myśmy się kochali w tej polonistce. Ale po roku ona przeszłą do biblioteki. Była kierowniczką biblioteki, no to...
więcej
Ciekawe to były lata. Chcę tylko wspomnieć, bo opisałem to również na Facebooku. Rok '56, polski październik. Kiedy była rocznika polskiego października w ubiegłym roku, to opisałem strajki, opisałem nasze demonstracje, nasze protesty. Ja byłem na drugim roku w '56 roku. Opisałem szczególnie dokładnie i zapamiętałem to, co do godziny prawie.
Kiedy sekretarzem PZPR-u w białym domu była Michalina Tatarkówna-Majkowska, tam była jakaś komisja stronnictw politycznych. To były również wybo...
więcej
Pamiętam jeszcze dokładnie, ale to niezwykle dokładnie pamiętam, noc z 19 na 20 stycznia 1945 roku, kiedy przyszło tzw. wyzwolenie. Otóż wtedy było obowiązkowe zaciemnienie - wszystkie okna były zacie...
więcej
To był maj 1945 rok. Otóż, żeby odzyskać po pierwsze mieszkanie, a po drugie ten kopytnik - bo ojciec jako szewc chciał już pracować w tej wolnej Polsce i móc zarabiać - wziął mnie 9-latka - chyba to ...
więcej
Okazuje się, że przyszli Niemcy i wyganiali młodzież na roboty do Niemiec. Naszą sąsiadkę tam zabrali, dziewczynę i jeszcze kogoś i na górę do nas na pierwsze piętro i po nas. Ubierać się! Ubierać się...
więcej
Tak że mój ojciec pracował w takim laboratorium galenowym. Jak zwykle, u znajomego przedwojennego, który był Volksdeutschem i utrzymał to laboratorium. Tata pracując tam w tym laboratorium, robił mydł...
więcej
Niemcy wkroczyli do Łodzi 7 września, no to już się nie wychodziło. Tylko wieczorem, jak już fabryka nie była czynna, to po prostu taki spacer się odbywało po terenie fabrycznym, żeby troszkę nałykać ...
więcej
A w czasie okupacji to moja mama, jak ja byłam w Niemczech, chodziła właśnie do rodziny na wieś i zawsze coś tam przywiozła do domu, bo z tych kartek trudno było wyżyć. Margaryna i powidła z...
więcej
Mama mnie zobaczyła, mówi: "Gdzie jest ojciec". Mówię: "Policja go na podwodę zabrała". "A ty co zrobiłeś?". "No przyszłem" – mówię. "No gdzie będę s...
więcej
Otóż tam w albumie „Zraniona pamięć”, w "słowie od siebie" wspomniałem, iż w czasie okupacji, kiedy getto było jeszcze zaludnione i nie tak dokładnie może pilnowane, uczestniczył...
więcej
Dalsze lata wojny tak pamiętam. Otóż, już po eksterminacji Żydów, w '42 roku była ich największa wysyłka, łapanka, traktowali ludzi jak jakieś przedmioty, jak jakieś bydło, to getto stało si...
więcej
Bo tam wjechało może z dziesięć, piętnaście czołgów. Jeden tylko został czołg i to dowódcą tego czołgu była taka kobieta. Kobieta. I została... ja nie wiedziałem, że ten czołg został. Gdy to się stało...
więcej
Ale proszę pani już 9 listopada aresztowano naszego ojca Zygmunta. Osadzono go więzieniu w Radogoszczu. Ale nie w tym spalonym później, bo to najpierw było było więzienie na Liściastej. Dzień 9 ...
więcej
Letnie popołudnie na Piotrkowskiej. Po prawej przystanek tramwajowy przy kamienicy z nr 128, za Zamenhofa. Początek lat 60. XX w.
Wacław Łukaszewicz uwieczniał Łódź na fotografiach w latach 19...
więcej
