ul. Zgierska 147, Mauzoleum na Radogoszczu w Łodzi

Fotografia Wacława Łukaszewicza przedstawia pomnik – iglicę stanowiącą część Mauzoleum na Radogoszczu, mieszczącym się na terenie dawnej fabryki Samuela Abbego u zbiegu ulic Zgierskiej i Sowińskiego.

Miejsce to upamiętnia mieszczące się w trakcie II wojny światowej więzienie i obóz przejściowy, a w szczególności tragiczne wydarzenia z nocy 17-18 stycznia 1945 r. Historia więzienia radogoskiego związana jest z istnieniem obozu przejściowego w fabryce Michała Glazera przy ówczesnej ulicy Krakowskiej 55 (ob. Liściasta 17) powstałym w listopadzie 1939 r. Początkowo w dawnej fabryce Abbego mieścił się obóz przesiedleńczy dla mieszkańców Łodzi oraz województwa łódzkiego. 2 grudnia 1939 r. przeniesiono do niej pozostałych osadzonych w fabryce Glazera i utworzono więzienie policyjne, które od lipca 1940 r. nosiło nazwę Rozszerzonego Więzienia Policyjnego. W sierpniu 1943 r. połączono więzienie radogoskie i obóz pracy karnej na Sikawie, co spowodowało zmianę jego nazwy na „Erweitertes Polizeigefängnis und Arbeitserziehungslager – Rozszerzone więzienie policyjne i obóz pracy wychowawczej” i w tej formie funkcjonowało do swojego tragicznego końca, w nocy z 17 na 18 stycznia 1945, kiedy to nastąpiła jego brutalna likwidacja. Początkowo zgromadzono więźniów w pomieszczeniu by ich rozstrzelać, lecz opór z ich strony poskutkował decyzją o podpaleniu budynku. W trakcie pożaru zginęło około 1500 osób, ocalało około 300 więźniów. Zaraz po zakończeniu II wojny światowej zostały podjęte kroki by przekształcić ten teren w miejsce pamięci. Przekształcenie w mauzoleum dawnego terenu więzienia rozpoczęły się w 1959 r. Mauzoleum zostało uroczyście odsłonięte, jeszcze bez części muzealnej, 9 września 1961 r. Składały się na nie 30-metrowa iglica oraz kamienny sarkofag, pod którym spoczywają szczątki spalonego budynku. Muzeum w budynku dawnej fabryki i więzienia otwarto w 1976 r. Obecnie jest to Oddział Martyrologii i Walki „Radogoszcz” Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. Projekt mauzoleum koordynował inż.-arch. Tadeusz Herburt, a współwykonawcami, odpowiedzialnymi za projekty metaloplastyki i płaskorzeźb Antoni Biłas, Wacław Wołosewicz, Roman Modzelewski. Do dziś projekt ten jest uznawany za wybitną realizację architektoniczno-budowlaną w swym zakresie.

Wacław Łukaszewicz uwieczniał Łódź na fotografiach w latach 1956-1972. Był członkiem Łódzkiego Towarzystwa Fotograficznego. Zdjęcia przekazał do publicznego portalu wnuk Wacława, Maciej Jabłoński.